Dù SQL là ngôn ngữ phổ biến và dễ tiếp cận, nhưng không ít người vẫn thường xuyên gặp lỗi khi viết truy vấn – từ cú pháp đơn giản đến sai lệch logic khó phát hiện. Những lỗi này không chỉ ảnh hưởng đến hiệu quả truy vấn mà còn có thể gây sai dữ liệu nghiêm trọng. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng điểm danh những lỗi thường gặp khi viết SQL và cách xử lý nhanh gọn, giúp bạn tránh vấp phải những rắc rối không đáng có.

Vì sao việc viết SQL dễ mắc lỗi?

SQL dễ học nhưng khó thành thạo

SQL thường được xem là ngôn ngữ đơn giản để bắt đầu, đặc biệt với những câu truy vấn cơ bản như SELECT, INSERT, UPDATE. Tuy nhiên, chính sự “dễ học” này lại khiến nhiều người đánh giá thấp tính phức tạp của SQL trong các tình huống thực tế. Khi dữ liệu trở nên lớn hơn, có nhiều bảng liên kết với nhau và cần xử lý phức tạp (như JOIN, GROUP BY, Subquery...), thì một truy vấn sai lệch nhỏ cũng có thể trả về dữ liệu không đúng hoặc khiến hệ thống chạy chậm đáng kể.

Nhiều người có thể viết được truy vấn chạy được, nhưng lại không biết truy vấn đó có thực sự tối ưu, chính xác hay không. Đó là lý do tại sao bạn có thể biết cú pháp SQL, nhưng vẫn dễ mắc lỗi nếu chưa hiểu sâu logic dữ liệu.

Mỗi DBMS có cú pháp hơi khác nhau

Mặc dù SQL là một ngôn ngữ chuẩn, nhưng mỗi hệ quản trị cơ sở dữ liệu (DBMS) như MySQL, PostgreSQL, Oracle hay Microsoft SQL Server lại có những cách triển khai riêng. Ví dụ:

• LIMIT trong MySQL → dùng TOP trong SQL Server
  
• Một số hàm xử lý ngày giờ hoặc chuỗi cũng khác biệt giữa các hệ thống
  
• Cách khai báo biến, dùng stored procedure, hoặc xử lý transaction cũng có khác nhau

Điều này khiến người dùng dễ mắc lỗi khi di chuyển hệ thống, hoặc copy code từ môi trường này sang môi trường khác mà không kiểm tra kỹ cú pháp. Việc viết SQL đúng thôi chưa đủ, mà còn phải viết phù hợp với hệ thống đang dùng.

Xem thêm: Khai phá dữ liệu với SQL: Hướng dẫn cho người mới bắt đầu

Áp lực thời gian và kiểm thử không đầy đủ

Trong môi trường thực tế, đặc biệt là các dự án phần mềm hoặc phân tích dữ liệu, lập trình viên hoặc chuyên viên thường bị áp lực về deadline. Điều này dẫn đến việc viết truy vấn SQL một cách vội vàng mà không kiểm thử kỹ.

Một truy vấn sai logic nhưng trả về kết quả có vẻ "ổn" có thể âm thầm gây ra hậu quả lớn: báo cáo sai số, dữ liệu phân tích không đúng, hoặc thậm chí gây lỗi khi tích hợp với các phần mềm khác.

Ngoài ra, việc thiếu unit test cho truy vấn SQL (so với các đoạn code backend) cũng khiến lỗi dễ bị bỏ sót, đặc biệt khi các truy vấn đó được dùng lại nhiều lần trong hệ thống.

Tổng hợp những lỗi thường gặp khi viết SQL

Lỗi cú pháp (Syntax Errors)

Đây là loại lỗi SQL phổ biến nhất mà hầu hết người mới học hoặc kể cả người có kinh nghiệm đôi khi cũng gặp phải. Những lỗi cú pháp này xảy ra khi cú pháp SQL không tuân theo quy tắc ngôn ngữ, khiến truy vấn không thể thực thi.

Một số lỗi thường gặp:

• Thiếu dấu phẩy (,) khi liệt kê nhiều cột trong câu lệnh SELECT
  
• Thiếu dấu ngoặc khi viết biểu thức lồng nhau, hoặc khi dùng hàm như COUNT(), SUM()
  
• Dùng sai vị trí của FROM, WHERE, ví dụ đặt WHERE trước FROM
  
• Lỗi chính tả từ khóa SQL (viết sai SELECT, FROM, WHERE,...)
  

Ví dụ lỗi:

SELECT name age FROM users WHERE age > 25

 Lỗi: Thiếu dấu phẩy giữa name và age

Cách khắc phục:

SELECT name, age FROM users WHERE age > 25;

 Sửa đúng cú pháp bằng cách thêm dấu phẩy giữa các cột.

Lưu ý: Đọc kỹ thông báo lỗi từ hệ quản trị cơ sở dữ liệu sẽ giúp bạn xác định vị trí sai nhanh hơn.

Lỗi logic truy vấn (Logic Errors)

Không giống như lỗi cú pháp, lỗi logic SQL vẫn cho ra kết quả – nhưng kết quả đó sai so với mong đợi. Đây là loại lỗi nguy hiểm vì chúng thường khó phát hiện, và có thể dẫn đến sai sót lớn trong báo cáo, phân tích dữ liệu hoặc quyết định kinh doanh.

Một số lỗi logic thường gặp:

• Sử dụng sai điều kiện trong WHERE khiến truy vấn lọc sai dữ liệu
  
• Nhầm lẫn giữa AND và OR khi kết hợp nhiều điều kiện
  
• Truy vấn thiếu ràng buộc, trả về nhiều hơn hoặc ít hơn dữ liệu mong muốn
  

Ví dụ lỗi:

SELECT * FROM orders WHERE status = 'paid' OR status = 'shipped' AND country = 'VN';

 Lỗi logic: AND được ưu tiên hơn OR, nên kết quả lọc sai.

Cách khắc phục:

SELECT * FROM orders WHERE (status = 'paid' OR status = 'shipped') AND country = 'VN';

 Dùng dấu ngoặc để đảm bảo thứ tự logic đúng như mong muốn.

Việc viết logic truy vấn rõ ràng, có kiểm thử từng phần nhỏ, sẽ giúp giảm thiểu loại lỗi SQL phổ biến này.

Lỗi JOIN sai cách

JOIN là một trong những thao tác mạnh mẽ nhất trong SQL – nhưng cũng là nguồn gây ra nhiều lỗi phức tạp nếu không hiểu rõ cách hoạt động.

Lỗi phổ biến nhất:

• Không khai báo điều kiện JOIN, dẫn đến Cartesian Product – nghĩa là mỗi dòng từ bảng A sẽ kết hợp với mọi dòng từ bảng B → dữ liệu bị nhân lên gấp nhiều lần.
  

Ví dụ lỗi:

SELECT * FROM customers c JOIN orders o;

 Lỗi: Không có điều kiện JOIN → trả về tất cả tổ hợp giữa customers và orders

Cách dùng đúng:

SELECT * FROM customers c

JOIN orders o ON c.customer_id = o.customer_id;

 Sử dụng ON để định nghĩa mối quan hệ giữa hai bảng

Ngoài ra, người viết SQL cũng dễ nhầm lẫn giữa các loại JOIN:

• INNER JOIN: chỉ lấy những dòng có khớp khóa ở cả 2 bảng
  
• LEFT JOIN: lấy tất cả dữ liệu từ bảng bên trái, kể cả khi không khớp
  
• RIGHT JOIN, FULL JOIN: tuỳ theo nhu cầu sử dụng, cần hiểu rõ hành vi
  

Việc hiểu và viết đúng các loại JOIN không chỉ giúp truy vấn trả về dữ liệu chính xác, mà còn tránh được lỗi truy vấn SQL nặng nề về hiệu suất.

Xem thêm: 

• Giải mã câu lệnh Join trong SQL để kết hợp dữ liệu hiệu quả
• GIẢI MÃ 4 CÂU LỆNH JOIN TRONG SQL CỦA DÂN DATA

Lỗi GROUP BY và HAVING

Lỗi khi sử dụng GROUP BY và HAVING là một trong những lỗi SQL phổ biến nhất khi làm việc với dữ liệu thống kê, tổng hợp. Nhiều người viết truy vấn không rõ cách nhóm dữ liệu, dẫn đến sai kết quả hoặc lỗi cú pháp.

Lỗi thường gặp:

• Nhóm không đúng cột: Khi sử dụng GROUP BY, tất cả các cột trong câu lệnh SELECT (không nằm trong hàm tổng hợp như SUM, COUNT,...) đều phải nằm trong GROUP BY
  
• Dùng HAVING sai cách: Dùng HAVING để lọc dữ liệu chưa được nhóm hoặc thay vì WHERE

Ví dụ lỗi:

SELECT department, name, COUNT(*) FROM employees GROUP BY department;

Lỗi: Cột name không nằm trong GROUP BY hoặc không nằm trong hàm tổng hợp

Cách khắc phục:

SELECT department, COUNT(*) FROM employees GROUP BY department;

Chỉ chọn những cột có thể được nhóm hợp lệ

Mẹo dùng GROUP BY đúng cách:

• Luôn xác định rõ: mình đang nhóm theo cột nào và muốn thống kê điều gì
  
• Dùng HAVING để lọc kết quả sau khi đã nhóm, còn WHERE dùng để lọc trước khi nhóm
  
• Tránh nhóm theo những cột chứa dữ liệu không ổn định hoặc nhiều giá trị rỗng

 Lỗi dữ liệu NULL và kiểm tra rỗng

Một trong những lỗi thường gặp khi viết SQL là xử lý sai giá trị NULL. NULL trong SQL không giống như số 0 hay chuỗi rỗng – nó đại diện cho giá trị không xác định. Vì vậy, không thể dùng dấu bằng (=) để so sánh với NULL.

Ví dụ lỗi:

SELECT * FROM users WHERE email = NULL;

 Lỗi: So sánh bằng = với NULL luôn trả về FALSE

Cách đúng:

SELECT * FROM users WHERE email IS NULL;

 Dùng IS NULL để kiểm tra giá trị trống

Tương tự, nếu muốn lọc các giá trị không rỗng, nên dùng:

WHERE email IS NOT NULL

Việc hiểu rõ và xử lý đúng giá trị NULL không chỉ giúp truy vấn chính xác hơn mà còn tránh những kết quả thiếu sót trong báo cáo hoặc dashboard.

Lỗi SQL Injection

SQL Injection là một lỗi SQL nguy hiểm bậc nhất, không chỉ gây sai dữ liệu mà còn có thể bị hacker khai thác để chiếm quyền truy cập, phá hoại hệ thống.

Nguyên nhân phổ biến:

• Truy vấn SQL được tạo bằng cách nối chuỗi từ đầu vào người dùng mà không kiểm tra
  
• Không sử dụng cơ chế bảo vệ như prepared statements
  

Ví dụ lỗi:

query = "SELECT * FROM users WHERE username = '" + input + "';";

Nếu input là: admin' OR '1'='1 thì truy vấn trở thành:

SELECT * FROM users WHERE username = 'admin' OR '1'='1';

 Truy vấn này luôn đúng và trả về toàn bộ người dùng!

Cách phòng tránh:

• sử dụng Prepared Statement hoặc Parameterized Query, ví dụ trong Python:

cursor.execute("SELECT * FROM users WHERE username = %s", (username,))

• Không bao giờ ghép chuỗi trực tiếp từ input người dùng
  
• Sử dụng thư viện ORM (như SQLAlchemy, Django ORM) để tự động hóa truy vấn an toàn
  

Bảo vệ khỏi SQL Injection không chỉ là việc nên làm, mà là bắt buộc nếu bạn đang xây dựng hệ thống có chứa dữ liệu nhạy cảm. Đây là một lỗi SQL thường gặp nhưng có thể phòng ngừa hoàn toàn nếu thực hiện đúng ngay từ đầu.

Xem thêm: Top 5 các câu lệnh sql dùng phổ biến cho bạn tham khảo

Hướng dẫn khắc phục nhanh các lỗi SQL

Đọc kỹ thông báo lỗi

Khi truy vấn SQL gặp lỗi, DBMS (hệ quản trị cơ sở dữ liệu) thường trả về thông báo lỗi khá rõ ràng – bao gồm vị trí dòng lỗi, loại lỗi (cú pháp, logic, kiểu dữ liệu...), và gợi ý sửa lỗi. Tuy nhiên, nhiều người có thói quen bỏ qua hoặc không hiểu thông báo này, dẫn đến việc loay hoay tìm lỗi sai không đúng chỗ.

Cách khắc phục:

• Đọc từng dòng trong thông báo lỗi SQL, chú ý đến từ khóa như syntax error near, unexpected token, missing FROM-clause
  
• Kiểm tra vị trí được báo lỗi – thường do thiếu dấu phẩy, dấu ngoặc hoặc viết sai tên cột
  
• Với lỗi logic, hệ thống có thể không báo cụ thể, nên bạn cần so sánh kết quả trả về với kỳ vọng ban đầu
  

Viết truy vấn từng phần (chia nhỏ)

Một sai lầm phổ biến là viết một câu SQL phức tạp với nhiều JOIN, GROUP BY, CASE, HAVING ngay từ đầu – khiến khi có lỗi rất khó xác định phần gây lỗi.

Cách làm hiệu quả:

• Chia nhỏ truy vấn SQL thành từng phần:
  
• Viết riêng phần SELECT với 1-2 cột
  
• Thêm FROM và kiểm tra dữ liệu trước
  
• Sau đó mới thêm JOIN, WHERE, GROUP BY theo thứ tự
  
• Sau mỗi bước, chạy thử truy vấn để xem kết quả có đúng không
  

Kỹ thuật này không chỉ giúp dễ phát hiện lỗi SQL, mà còn rèn thói quen viết code SQL gọn gàng, dễ bảo trì.

Dùng công cụ hỗ trợ như SQL Formatter, Debugger

Để phát hiện nhanh các lỗi thường gặp khi viết SQL, bạn có thể tận dụng các công cụ trực quan giúp kiểm tra cú pháp và logic ngay khi viết truy vấn.

Một số công cụ hữu ích:

• SQL Formatter (ví dụ: https://sqlformat.org, https://sqlbeautifier.com): Giúp làm đẹp code, căn chỉnh rõ ràng để dễ phát hiện lỗi
  
• SQL Debugger trong các IDE như DataGrip, DBeaver, SQL Server Management Studio: Cho phép bạn kiểm tra từng bước chạy của truy vấn
  
• Explain Plan: Giúp xem kế hoạch thực thi của truy vấn, phát hiện điểm nghẽn hiệu suất
  

Việc sử dụng đúng công cụ sẽ giảm đáng kể thời gian khắc phục lỗi SQL, đặc biệt khi truy vấn dài hoặc phức tạp.

Áp dụng best practice (đặt alias rõ ràng, có indent, tránh * trong SELECT)

Ngoài sửa lỗi SQL sau khi xảy ra, bạn nên phòng tránh lỗi ngay từ đầu bằng cách áp dụng một số quy tắc viết SQL chuẩn (best practices):

Các mẹo nên áp dụng:

• Tránh dùng dấu * trong SELECT:
  
• Gây khó khăn khi kiểm soát cột, đặc biệt khi dùng JOIN
  
• Có thể làm giảm hiệu suất
  
• Thay vào đó, hãy liệt kê rõ các cột cần lấy
  
• Đặt alias (bí danh) rõ ràng cho bảng và cột:
  
• Tránh nhầm lẫn khi JOIN nhiều bảng
  
• Giúp truy vấn dễ đọc và bảo trì
  
• Căn lề hợp lý (indent):
  
• Viết mỗi câu lệnh SQL trên dòng riêng
  
• Căn dòng theo từng khối logic (SELECT, FROM, WHERE, JOIN...)

Ví dụ:

SELECT c.customer_id, c.name, o.order_date

FROM customers c

JOIN orders o ON c.customer_id = o.customer_id

WHERE o.order_date >= '2024-01-01';

Khi bạn áp dụng đúng những best practice trong SQL, bạn sẽ hạn chế đáng kể những lỗi truy vấn phổ biến và tăng hiệu quả làm việc với cơ sở dữ liệu.

Xem thêm: Tìm hiểu: Câu lệnh select trong SQL

Mẹo để viết SQL đúng ngay từ đầu

Suy nghĩ theo logic dữ liệu, không chỉ cú pháp

Nhiều người khi học SQL thường tập trung quá nhiều vào cú pháp – nhớ các từ khóa như SELECT, FROM, WHERE,... mà quên mất yếu tố quan trọng hơn: logic dữ liệu. Một truy vấn cú pháp đúng chưa chắc đã cho kết quả đúng nếu bạn không hiểu mối quan hệ giữa các bảng, kiểu dữ liệu, hay ý nghĩa của từng trường trong hệ thống.

Mẹo áp dụng:

• Trước khi viết truy vấn SQL, hãy vẽ sơ đồ quan hệ dữ liệu (ERD) hoặc xác định rõ bảng nào liên kết với bảng nào qua khóa nào.
  
• Đặt câu hỏi: Dữ liệu mình cần là gì? Lọc theo điều kiện nào? Cần tính toán gì không?
  
• Hiểu rõ bản chất dữ liệu sẽ giúp bạn giảm lỗi logic SQL và viết truy vấn đúng hơn ngay từ đầu.
  

Học cách tối ưu truy vấn

Một trong những lỗi thường gặp khi viết SQL là tạo ra những truy vấn chạy được nhưng rất chậm, ảnh hưởng hiệu suất hệ thống, đặc biệt với cơ sở dữ liệu lớn.

Tối ưu truy vấn SQL là một kỹ năng cần thiết để đảm bảo:

• Truy vấn trả về kết quả đúng
  
• Thời gian xử lý nhanh
  
• Hệ thống không bị quá tải khi có nhiều người dùng
  

Một số nguyên tắc tối ưu cơ bản:

• Chỉ SELECT những cột cần thiết (tránh SELECT *)
  
• Tối ưu điều kiện lọc trong WHERE, tránh hàm tính toán trong đó (ví dụ: YEAR(date) = 2023 → gây full scan)
  
• Sử dụng Index đúng cách
  
• Tránh JOIN quá nhiều bảng nếu không cần thiết
  
• Dùng EXPLAIN PLAN để kiểm tra truy vấn
  

Viết có chú thích và đặt tên rõ ràng

Trong những hệ thống lớn, truy vấn SQL thường được chia sẻ giữa nhiều người. Việc đặt tên rõ ràng và chú thích đầy đủ giúp người khác (và chính bạn sau này) hiểu được mục đích truy vấn và dễ bảo trì.

Cách làm: Đặt alias (bí danh) có nghĩa: Thay vì a, b, nên dùng cust, order,...

Viết chú thích (comment) cho từng phần phức tạp:
-- Lấy tổng doanh thu theo từng tháng năm 2024

SELECT MONTH(order_date) AS month, SUM(total) 

FROM orders 

WHERE YEAR(order_date) = 2024 

GROUP BY MONTH(order_date);

Đặt tên biến, cột tính toán sao cho dễ hiểu (total_revenue, avg_order_value...)

Một câu truy vấn SQL được viết gọn gàng, có tổ chức và chú thích đầy đủ sẽ hạn chế lỗi phát sinh trong tương lai và tăng khả năng cộng tác trong nhóm.

Tóm lại, viết SQL đúng là một kỹ năng cần luyện tập đều đặn – không chỉ để tránh lỗi cú pháp, mà còn để đảm bảo dữ liệu bạn truy vấn là chính xác và hiệu quả. Bằng cách nhận diện các lỗi phổ biến, áp dụng mẹo tối ưu và sử dụng công cụ hỗ trợ, bạn có thể tiết kiệm thời gian và nâng cao chất lượng công việc đáng kể. Đừng quên lưu lại danh sách những lỗi thường gặp khi viết SQL và luyện tập thực tế để nâng cao kỹ năng mỗi ngày!

Nếu bạn cảm thấy vẫn còn bối rối với cách viết truy vấn, xử lý lỗi hay tối ưu hóa dữ liệu, thì đừng lo – bạn không đơn độc trong hành trình học SQL. Dù đã có nền tảng hay mới bắt đầu, việc có người hướng dẫn đúng cách sẽ giúp bạn tiết kiệm rất nhiều thời gian và tránh các lỗi phổ biến ngay từ đầu.

Các khóa học SQL tại Học viện MCI được thiết kế dành riêng cho người đi làm, chuyên viên phân tích dữ liệu, hoặc bất kỳ ai muốn sử dụng SQL thành thạo trong công việc thực tế. Bạn sẽ được học từ cơ bản đến nâng cao, qua các ví dụ minh họa sát với nghiệp vụ, và đặc biệt là có hỗ trợ xử lý lỗi, tối ưu truy vấn, thiết kế cơ sở dữ liệu một cách bài bản.:

Xem chi tiết các khóa học SQL chất lượng tại MCI

• SQL for Newbies: Data Analysis for Beginners
• Database and SQL for Data Science
• Combo SQL Level 1 & Level 2